Twee keer per jaar stelt het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie in het kader van de Vlaamse begrotingsopmaak en -aanpassing een conjunctuurnota op.
Vlaamse conjunctuurnota: naar een V, U, W of L-vormig herstel van de Vlaamse economie? (mei 2020)
Een conjunctuurnota in tijden van pandemie is evenwel geen evidentie, gegeven het onvoorspelbare epidemiologisch verloop van covid-19 en haar gevolgen voor de economie.
Om die reden bevat de nota twee delen.
Klassieke conjunctuurnota
Het eerste deel bevat de klassieke ingrediënten van een conjunctuurnota. Enerzijds worden op basis van historische data analyses gemaakt van de groei van het bbp, het verloop van de uitvoer, de evolutie van de rente en de prijsevoluties…
Anderzijds komen conjunctuurindicatoren aan bod gebaseerd op perceptie, inschattingen en verwachtingen van ondernemingen en gezinnen: consumenten- en producentenvertrouwen, bezetting van de productiecapaciteit, …
Daarbij moet men voor ogen houden dat wanneer zich drastische schokken voordoen, historische tijdsreeksen maar een zeer beperkte voorspellende waarde hebben.
Gegeven het ontbreken van data voor de gewesten afzonderlijk nemen we in de Vlaamse Conjunctuurnota het scenario voor België van het Federaal Planbureau en de Nationale Bank van België van 8 april 2020 ook voor Vlaanderen als referentie: krimp -8% bbp in 2020 en opleving + 8,6% bbp in 2021.
Op 6 mei maakte de Europese Commissie haar ‘Voorjaarsprognoses 2020: een diepe en ongelijke recessie, een onzeker herstel’ bekend. Voor België raamt de Europese Commissie de bbp-krimp in 2020 op -7,2% bbp en het herstel in 2021 op + 6,7%. De ramingen voor de andere EU-landen vindt U in annex bij de conjunctuurnota.
Impact van de coronapandemie op de bedrijfstakken in Vlaanderen
Het tweede deel van de Vlaamse Conjunctuurnota is meer kwalitatief van aard en tracht de impact van de coronapandemie op de diverse bedrijfstakken binnen de Vlaamse economie in kaart te brengen.
Dat doen we op basis van de resultaten van de speciale ‘covid-19’ enquêtes die de federaties van ondernemingen en zelfstandigen (VOKA, UNIZO, NSZ, VBO, UWE, Boerenbond, …) sinds eind maart, onder coördinatie van de Economic Risk Management Group (ERMG), houden bij bedrijven in België. Zo kwam uit de enquête van 24-30 april naar boven dat:
- het gemiddeld omzetverlies voor bedrijven in België 31% bedraagt;
- 34% van de deelnemers aan de enquête aangeven liquiditeitsproblemen te ondervinden;
- 9% van de deelnemers een faillissement ‘waarschijnlijk’ of ‘zeer waarschijnlijk’ acht;
- op een schaal van ‘bezorgdheid tussen 1 en 10’ een score van 7 wordt gegeven.
Gemiddeld wordt dit omzetverlies voor het hele land geschat op 31%, maar met grote verschillen tussen de bedrijfstakken.
Zo worden de bedrijfstakken ‘horeca en toerisme’ en ‘Kunst, amusement en recreatie’ (Events) geconfronteerd met ingeschatte omzetverliezen van bijna 90%.
Voor de bedrijfstakken chemische en farmaceutische industrie en het bank- en verzekeringswezen liggen de ingeschatte omzetverliezen daarentegen onder de 20%.
Op 11 mei 2020 maakte de ERMG de resultaten bekend van de enquête, in de week van 5 mei gehouden. In die enquête kon het effect van de versoepelingsmaatregelen voor de industrie en de bedrijfsgerelateerde diensten - die ingingen op maandag 4 mei – nog worden meegenomen. Het door de Belgische bedrijven gerapporteerde gemiddeld omzetverlies verbetert evenwel slechts licht (-29% omzetverlies). Respondenten blijven in sterke mate wijzen op de zwakke vraag die het herstel remt.
Bijna 6% van totaal aantal werknemers in private sector riskeert jobverlies in zomer
Uit de antwoorden uit de enquête in de week van 5 mei blijkt dat door de aanslepende crisis en de weinig rooskleurige vraagvooruitzichten een ontslag dreigt voor ongeveer één op vijf tijdelijk werklozen in België. Tijdelijk werklozen ontvangen een uitkering van de overheid, maar ze blijven in dienst van hun onderneming. Op de vraag wat de ondernemingen van plan zijn indien het stelsel van de tijdelijke werkloosheid - zoals het tijdens de coronacrisis is open gesteld - beëindigd wordt eind juni, blijkt dat 180.000 van de 900.000 tijdelijk werklozen ( = 20% van de tijdelijk werklozen) hun baan zouden kunnen verliezen. Dat stemt overeen met 6% van het totaal aantal werknemers in de Belgische private sector.
Ook hier zijn de verschillen tussen de bedrijfstakken groot. Voor de zwaarst getroffen bedrijfstakken dreigt een veel groter banenverlies: voor de horeca zou het gaan om 17 % van het aantal werknemers (bijna een kwart van het aantal tijdelijk werklozen) en voor kunst, amusement en recreatie zelfs om 40 % (bijna de helft van de tijdelijk werklozen).
Hierbij moet worden opgemerkt dat deze cijfers enkel betrekking hebben op werknemers. De totale weerslag op de werkgelegenheid, en dus op de vraag, voor de komende maanden wordt daarbij onderschat omdat geen rekening wordt gehouden met zelfstandigen die ook in de enquête van de week van 5 mei het zwaarste omzetverlies rapporteren en van wie een aantal hun activiteiten mogelijk zullen stopzetten.
De gevatte beleidsreacties van de Europese, federale en Vlaamse overheden
Zoals in onze EWI-nieuwsbrief van 24 maart 2020 geduid, staan beleidsmakers voor het zoeken naar een moeilijk evenwicht tussen enerzijds een gezondheidspolitiek die er op gericht is de besmettingscurve af te vlakken en anderzijds een economische politiek die tracht de recessiecurve af te vlakken.
In het afvlakken van de besmettingscurve (‘flatten the curve’) via de lockdown maatregelen (containment policies) zijn de beleidsmakers in België alvast geslaagd.
Het onvermijdelijke neveneffect van de lockdown maatregelen is een recessie. Die voltrekt zich ook, getuige de recente flash raming van de Nationale Bank van België die in het eerste kwartaal van 2020 een daling laat optekenen van het bbp met 3,9% ten opzichte van het vierde kwartaal van 2019.
Vandaar het belang van een onderbouwde exit- en relancestrategie.
Vlaams economisch herstel: V, U, W of L?
Economen maken er een sport van de scenario’s van economisch herstel uit te drukken in letters.
De letter ‘V’ duidt dan op een snel herstel uit de crisis: een diepe duik van de economie, maar ook een snel herstel eens de contactbeperkingen binnen de (wereld)economie weggenomen zijn.
De ‘U’ staat voor een herstel dat wat langer duurt. De negatieve effecten op de vraag- en aanbodkant van de economie werken wat langer door en het herstel komt trager op gang. Afhankelijk van hoe lang die negatieve effecten doorwerken, spreekt men van een korte of langgerekte U.
De ‘W’ staat dan weer voor een herstelscenario waarbij de pandemie op korte termijn toch niet onder controle geraakt -bijvoorbeeld omdat een vaccin uit blijft, en/of het virus muteert - en we na de periode van exit uit de lockdownmaatregelen, in het najaar of de winter, weer hervallen en nieuwe lockdownmaatregelen dienen te nemen met alle negatieve economische gevolgen van dien.
De letter ‘L’ tenslotte staat voor een scenario waarbij het groeipotentieel van de economie zodanig is aangetast dat een opwaarts gericht herstel permanent uit blijft en we vrede moeten nemen met een lager bbp-niveau.
Welk scenario zich uiteindelijk zal voltrekken is volkomen afhankelijk van het epidemiologisch verloop van het virus en kan vandaag niemand voorspellen.
Exit- en relancestrategie
Onderstaande figuur uit een recente publicatie van de research afdeling van de Rabobank visualiseert mooi de beleidsuitdaging die gepaard gaat met het maken van de overgang van het korte termijn crisisbeheer via lockdownmaatregelen naar een exit- en relancestrategie.
Voor duiding verwijzen we de lezer naar de Vlaamse conjunctuurnota hieronder.
