Programma’s treden in werking
De voorbije weken werd een finale stap bereikt in de onderhandelingen rond de Europese programma’s “Horizon Europa”, “Digitaal Europa” en “het programma voor de interne markt”. Nadat het Europees Parlement de dossiers stemde tijdens de plenaire vergadering van eind april 2021, konden begin mei ook in de Raad de laatste stappen gezet worden. De wetteksten verschenen ondertussen in het Publicatieblad van de Europese Unie en de programma’s treden nu met spoed in werking. Om ervoor te zorgen dat de uitvoering van start kan gaan vanaf het begin van het meerjarig financieel kader (MFK) 2021-2027, zullen de wetteksten met terugwerkende kracht van toepassing zijn vanaf 1 januari 2021.
Horizon Europa is het negende kaderprogramma van de Europese Unie voor de financiering van onderzoek en innovatie voor de periode 2021-2027, met een totaalbudget van 95,517 miljard EUR (in lopende prijzen). De financiële middelen voor de uitvoering van het programma voor de interne markt bedragen 4,208 miljard EUR (in lopende prijzen) en voor de uitvoering van het programma Digitaal Europa bedragen ze 7,588 miljard EUR (in lopende prijzen).
Belang voor Vlaanderen
Het Kaderprogramma voor O&I is het grootste O&I-programma ter wereld. Het is binnen de EU ook één van de meest succesvolle programma’s en een programma waar Vlaanderen traditioneel relatief veel middelen uit ontvangt.
De jaarlijkse financiering vanuit het Kaderprogramma Horizon 2020, ten voordele van Vlaamse O&O&I-actoren, bedroeg ongeveer 10% (200 mio €) van de totale jaarlijkse Vlaamse financiering voor O&O&I vanuit het Beleidsdomein EWI wat dus een behoorlijke extra financieringsbron betekent voor Vlaanderen.
Wat dit zal betekenen voor het Horizon Europa programma is echter moeilijk te voorspellen, maar we verwachten dat dit in dezelfde grootteorde zal liggen. De thema’s en het opzet wijzigen in de nieuwe programmaperiode en de competitie voor projecten wordt alsmaar scherper. Vlaamse indieners scoren echter traditioneel goed. Vooral het feit dat het excellentiecriterium geldt voor projectselectie (het beste project krijgt ondersteuning) en Vlaamse O&I van hoge kwaliteit zijn, zijn hiervoor verantwoordelijk.
Binnen het programma voor de interne markt, is vooral het luik voor KMO’s van groot belang van Vlaanderen. Dit luik is de opvolger van het vorige COSME-programma, dat het concurrentievermogen, de groei en de duurzaamheid van EU-ondernemingen, in het bijzonder KMO’s, ondersteunt en ondernemerschap aanmoedigt. In Vlaanderen zijn de KMO’s evenzeer als in de rest van de EU, de hoeksteen van de economie. Zowel in aantal als qua werkgelegenheid vormen ze de overgrote meerderheid van de bedrijven.
Het programma Digitaal Europa is een nieuw programma om de digitale transformatie binnen Europa te versnellen. Het focust zich op de uitrol van supercomputing, artificiële intelligentie, cloud infrastructuur, cybersecurity en digitale vaardigheden met toepassingsgebieden in strategisch belangrijke sectoren en beleidsdomeinen voor Vlaanderen zoals Industrie 4.0, Mobiliteit, landbouw, media en gezondheid. Centraal in dit programma is het netwerk van European Digital Innovation Hubs (EDIH) dat bedrijven (in het bijzonder KMO’s) en publieke administraties zal begeleiden in hun digitale transformatie. Deze worden vanaf het najaar van 2021 ook in Vlaanderen uitgerold.
Onderhandelingen en de Vlaamse betrokkenheid
De Commissie publiceerde haar voorstellen voor deze MFK-programma’s in juni 2018. Na drie jaar onderhandelen tussen Raad, Europees Parlement en de Europese Commissie, kunnen de programma’s nu eindelijk in werking treden.
Vlaanderen nam, via de Vlaamse Vertegenwoordiging bij de EU binnen de Permanente Vertegenwoordiging van België bij de EU, een belangrijke rol op tijdens de onderhandelingen. Zo nam de Vlaamse attaché bij de onderhandelingen over Horizon Europa en het programma voor de Eengemaakte Markt, conform het Samenwerkingsakkoord EU en de intra-Belgische afspraken rond de toerbeurtregeling, als onderdeel van de Belgische delegatie en geregeld ook als Belgisch woordvoerder deel aan de onderhandelingen binnen de Raad van de EU. De Raadsformaties “Onderzoek” alsook “Industrie” maken immers deel uit van Categorie III van het Samenwerkingsakkoord EU, waar er een overwicht aan deelstaatbevoegdheden geldt.
Voor het programma Digitaal Europa verliepen de onderhandelingen via een federale woordvoerder in de Raad, aangezien “Telecom” volgens het huidige Samenwerkingsakkoord nog deel uitmaakt van Categorie I, wat duidt op een “exclusieve federale vertegenwoordiging”.
Vlaamse standpuntbepaling en consultatie van belanghebbenden
Het Departement EWI van de Vlaamse overheid bereidde tijdens de onderhandelingen de Vlaamse standpuntbepaling voor en stond in voor de coördinatie binnen Vlaanderen rond de dossiers.
Het Departement zorgde ook voor de nodige consultatie van de verschillende belanghebbenden. Een centrale rol werd daarin gespeeld door het Vlaams Platform voor Europese Programma’s, kortweg “EU-Platform”. Het groepeert de ‘quadruple helix’ (overheid, kennisinstellingen, industrie en het maatschappelijk middenveld) in Vlaanderen in één overkoepelend platform. Het doel van het EU-platform is het optimaliseren van de Vlaamse deelname aan het Europees beleid op vlak van onderzoek, ontwikkeling en innovatie (O&O&I) en ondernemen en industrie, evenals aan de EWI-gerelateerde Europese stimuleringsprogramma’s en –initiatieven.
De opmaak van een gecoördineerd Vlaams standpunt over het 9de Kaderprogramma, is een voorbeeld van een Vlaamse standpuntbepaling dat binnen de schoot van het EU-platform tot stand is gekomen.
Publicatieblad van de Europese Unie
Horizon Europa: VERORDENING (EU) 2021/695 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 28 april 2021 tot vaststelling van Horizon Europa — het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, tot vaststelling van de regels voor deelname en verspreiding en tot intrekking van Verordeningen (EU) nr. 1290/2013 en (EU) nr. 1291/2013 en BESLUIT (EU) 2021/764 VAN DE RAAD van 10 mei 2021 tot vaststelling van het specifieke programma tot uitvoering van Horizon Europa — het kaderprogramma voor onderzoek en innovatie, en tot intrekking van Besluit 2013/743/EU
Meer info
The EU’s 2021-2027 long-term Budget and NextGenerationEU – Facts and Figures (zie bijlage hieronder)
