Wat is beleidsevaluatie?

Algemeen

De beleidsvoorbereiding en -evaluatie zijn kerntaken van de departementen van de Vlaamse overheid. Deze worden dan ook beschouwd als 'centres of excellence op het vlak van beleidsvoorbereiding en beleidsevaluatie'.

Om de kerntaak beleidsevaluatie vorm te geven, koos het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) van bij haar start voor de oprichting van een eigen evaluatiecel. Zo werden de beleidsvoorbereidende en beleidsevaluerende functies binnen het departement van meet af aan gescheiden en dit conform internationale standaarden.

De evaluatiecel heef als opdracht het opstarten, begeleiden en opvolgen van evaluaties van instellingen, projecten, programma's, acties, instrumenten, enz. gesitueerd binnen het EWI‑beleidsdomein, en dit onder meer met het oog op zowel een kwaliteitsvolle en methodologisch onderbouwde uitvoering van evaluaties als op het leveren van een relevante bijdrage tot de beleidsvoorbereiding en -vorming op basis van de evaluatieresultaten. De opgezette evaluaties blikken altijd terug (ex-postevaluatie), maar kijken vooral vooruit (ex‑ante‑evaluatie) en omvatten ook steeds een systeemdimensie. Hierbij wordt het evaluatievoorwerp ook geanalyseerd en beoordeeld binnen de opeenvolgende beleidskaders en hun doelstellingen waarin het is ingebed.

Het departement wil met behulp van evaluaties vooral bijdragen tot het beleidsleren en tot de (toekomstige) beleidsvoorbereiding en -vorming. Een evaluatie is op die manier een gelegenheid om de werking en bijdrage van het geëvalueerde aan het beleid en het beleidsdomein zelf, maar ook aan de ruimere beleidskaders en hun doelstellingen te verbeteren en te optimaliseren. Wanneer de taken en opdrachten correct zijn uitgevoerd en de verplichtingen zijn nagekomen, zal de evaluatie dit ook bevestigen. Ruimte voor verbetering is er meestal ook. Wanneer de evaluatiedoelstellingen en -vragen goed zijn omschreven, komen verbeterpunten aan het licht.

Evaluatiekader, evaluatiepraktijk en plan van aanpak

De evaluatiecel heeft een eigen evaluatiepraktijk ontwikkeld die gebaseerd is op internationale standaarden. Een aspect daarvan is het uitwerken van een duidelijk plan van aanpak per evaluatie. Dit gebeurt in samenwerking met de entiteit bevoegd voor het “voorwerp van de evaluatie” en in overleg met (de vertegenwoordigers van) dit evaluatievoorwerp. Evaluaties zijn immers maatwerk en bijgevolg is een hoeveelheid inhoudelijke kennis noodzakelijk voor het opstellen van het plan. Bovendien maakt het plan van aanpak duidelijk welke elementen zullen worden geëvalueerd, welke methodes minstens zullen worden ingezet, wat de verwachtingen zijn ten aanzien van het evaluatievoorwerp (bv. het opstellen van een zelfevaluatie (ex post en ex ante)) en van andere betrokkenen, enz.

Het plan van aanpak staat niet op zichzelf, maar situeert zich in het evaluatiekader. De belangrijkste principes hiervan zijn: scheiding tussen de beleidsvoorbereiding (en –uitvoering) en de beleidsevaluatie, onafhankelijkheid, inzet van een evaluatiestuurgroep, en de vertrouwelijkheid van en de wijze waarop met de resultaten van de evaluatie zal worden omgegaan.

Met betrekking tot het bekendmaken en het verspreiden van de evaluaties, heeft de evaluatiecel een communicatiestrategie ontwikkeld. De belangrijkste principes hiervan zijn (vanaf 15 november 2023):

• Zodra de evaluatie is afgerond, worden de resultaten ervan bekendgemaakt aan de direct betrokkenen (evaluatievoorwerp, inhoudelijk bevoegde entiteit(en), kabinet van de bevoegde minister(s)). De (rapportering van) deze resultaten blijft gedurende een maand na de formele oplevering ervan vertrouwelijk zodat (de vertegenwoordigers van) het evaluatievoorwerp de kans (hebben) heeft om formeel te reageren op de evaluatieresultaten.
• Indien hogervermelde formele oplevering plaatsvindt in de juli en/of augustus, start de genoemde periode van een maand op 1 september daaropvolgend. 
• Het plan van aanpak van een evaluatie wordt actief publiek gemaakt van zodra die evaluatie van start gaat.
• De resultaten van de evaluatie (managementsamenvatting en (de publieke versie van) de eindrapportering) worden publiek gemaakt van zodra hogervermelde periode van een maand is verstreken. De volledige (publieke) rapportering zal vanaf dat ogenblik beschikbaar zijn op deze website.
• Vertrouwelijke informatie (zoals persoonsgegevens of vertrouwelijke bedrijfsgegevens) wordt niet opgenomen in de publieke rapportering.
• Zelfevaluaties, tussentijdse rapporten, evaluaties die betrekking hebben op tussentijdse documenten (bv. een ex-ante-evaluatie van een ontwerp van beleidsplan of strategisch plan), enz. worden beschouwd als voorlopige of werkdocumenten en zijn aldus vertrouwelijk.

Meer details over het evaluatiekader, de evaluatiepraktijk en de communicatiestrategie met betrekking tot (beleids)evaluaties vindt u in onderstaande documenten.

Inschakeling expertise

Bij elke evaluatie wordt ook specifieke expertise ingeschakeld. De ingeschakelde expertise kan zowel aanwezig zijn in eigen huis (met name in de evaluatiecel), als extern worden aangetrokken. In het laatste geval kan het bv. gaan over het aanwijzen van een consultant via een aanbestedingsprocedure en/of het inzetten van een panel van (internationale) experts (een soort van "peer review"). De inschakeling van specifieke expertise garandeert in principe de onafhankelijkheid van zowel de evaluator als van (de uitvoering van) de evaluatie.

Omdat de evaluatiecel niet inhoudelijk betrokken is bij om het even welk individueel dossier, bevindt zij zich in een onafhankelijke positie t.o.v. het voorwerp van de evaluatie ("one step removed"). In die zin kan de evaluatiecel zelf instaan voor de uitvoering van een evaluatie.